Trên máy tính sử dụng hệ điều hành Windows 10 từ bản cập nhật 1903 trở đi đã có sẵn bộ gõ tiếng Việt Telex mặc định, giúp bạn gõ được tiếng Việt có dấu trên Windows mà không cần cài thêm phần mềm hỗ trợ như Unikey hay Evkey... Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách sử dụng bộ gõ Telex này.
Telex là gì?
Telex là một kiểu gõ tiếng Việt theo hình thức bỏ dấu tín hiệu điện toán để nhập văn bản vào máy tính, điện thoại. Ưu điểm của cách gõ Telex là dễ học, dễ nhớ và dễ dùng, trở thành kiểu gõ tiếng Việt phổ biến nhất.
Bộ gõ tiếng Việt nhiều người dùng nhất hỗ trợ tất cả các kiểu gõ phổ biến:
{getButton} $text={Download Unikey} $icon={download} $color={#2980b9}{getButton} $text={Download EVKey} $icon={download} $color={#2980b9}{getButton} $text={Download OpenKey} $icon={download} $color={#2980b9}Để gõ được chữ tiếng việt có dấu kiểu Telex, trước hết bạn cần nắm rõ quy tắc gõ dấu và chữ theo kiểu Telex theo bảng.
Bài viết này mình hướng dẫn trên phần mềm Unikey:
Khi đã nắm rõ quy tắc gõ chữ tiếng việt theo kiểu Telex bạn cần kích hoạt kiểu gõ Telex trên Unikey: thực hiện mở Unikey hoặc chuột phải vào biểu tượng Unikey trên màn hình lựa chọn.
Bảng điều khiển: Hộp thoại xuất hiện trong mục Kiểu gõ lựa chọn Telex -> Chọn Đóng
Chú ý: Các font chữ gõ theo kiểu gõ Telex như: Time New Roman, Arial, .vntime….Nếu các bạn lựa chọn sai giữa kiểu gõ và font chữ bạn không thể gõ được chữ tiếng việt có dấu.{alertWarning}
Hướng dẫn Cách gõ tiếng Việt có dấu (Kiểu gõ Telex)
- aa = â
- oo = ô
- ee = ê
- dd = đ
- s = dấu sắc
- f = dấu huyền
- r = dấu hỏi
- x = dấu ngã
- j = dấu nặng
- w = (aw = ă; ow = ơ; uw = ư)
- z = xóa dấu đã gõ trước đó ( tairz = tai; xóa dấu hỏi)
Kiểu gõ nào giúp bạn đánh máy nhanh hơn
Câu trả lời là bạn nên chọn kiểu gõ Telex và thêm hỗ trợ gõ tắt.
- Khi gõ phím bằng 10 ngón tay, bạn hãy dùng kiểu gõ Telex, bởi đây là kiểu gõ người dùng không phải di chuyển tay lên phía hàng cao trên cùng để gõ dấu, do đó tốc độ gõ sẽ nhanh hơn rất nhiều. Khi đã quen hết các ký tự chữ cái, kiểu gõ Telex sẽ giúp bạn thao tác cực kỳ dễ dàng.
- Ngoài ra, để gõ 10 ngón nhanh hơn, bạn có thể sử dụng tính năng gõ tắt của Unikey, vô hiệu hóa bàn di chuột trên laptop tránh va chạm tay lúc gõ và ngoài ra cũng nên vệ sinh bàn phím laptop thường xuyên để đảm sạch bụi giúp việc gõ phím được nhanh hơn.
Lịch sử kiểu đánh Telex tiếng Việt có dấu
Cách gõ Telex còn được gọi là “Quốc ngữ điện toán”, có nguồn gốc từ cách gửi văn bản qua máy Telex (máy điện tín) ra đời tại Việt Nam từ những năm 1920 đến 1930, thời mà người dân chỉ có thể liên lạc bằng cách chuyển điện tín ở bưu điện. Do cơ sở hạ tầng của công nghệ điện tín chỉ hoạt động với bảng chữ cái Latin cơ bản, không dùng tiếng Việt. Vì thế, một người tên là Nguyễn Văn Vĩnh đã nghĩ ra cách gõ Telex.
Kiểu gõ Telex lần đầu được đưa vào máy tính là thông qua phần mềm có tên gọi VietStar. Dần dần, cách đánh Telex được phát triển qua nhiều sản phẩm, có thể kể đến như phần mềm BKED của kỹ sư Quách Tuấn Ngọc. Thay đổi dễ nhận thấy như kí tự z, ] biến thành chữ ư, ký tự [ thành chữ ơ. Cuối cùng, kiểu đánh Telex được phổ biến rộng rãi nhờ các bộ gõ tiếng Việt gồm VietKey, Vietres (chạy trên hệ điều hành DOS) và đặc biệt là Unikey hoàn toàn miễn phí.
Đôi nét về tác giả của kiểu gõ Telex, Nguyễn Văn Vĩnh (Bách khoa toàn thư mở Wikipedia) sinh ngày 15 tháng 6 năm 1882, tại 46 phố Hàng Giấy, Hà Nội, là nhầ tân học, nhà báo, nhà văn và nhà phiên dịch, nhà chính trị đầu thế kỷ 20.
Quy tắc bỏ dấu của cách đánh Telex
Quy ước của kiểu gõ Telex để thể hiện các chữ cái đặc biệt của tiếng Việt như ô, â, ê là nhấn lặp lại chữ cái gốc hai lần (o, a, e), hoặc thêm w ngay sau chữ cái gốc (u, o, a) để được chữ ư, ơ, ă. Để thể hiện dấu thanh, kiểu gõ Telex dùng quy tắc thêm vào cuối từ một trong các chữ cái gồm f (dấu huyền), r (dấu hỏi), x (dấu ngã), s (dấu sắc) và j (dấu nặng).
Những cách viết này của kiểu gõ Telex không xuất hiện trong chính tả tiếng Việt nên không gây nhầm lẫn, ví dụ r, x, s không bao giờ xuất hiện cuối từ, hoặc w, f, j không có trong bảng chữ cái tiếng Việt, hay tiếng Việt không có dạng aa, ee (chỉ oo là có dạng Xoong). Tuy nhiên, kiểu gõ Telex lại gây bất lợi với dạng văn bản có lẫn lộn, xen kẽ giữa tiếng Việt và tiếng Anh.
Với kiểu gõ Telex, chúng ta có thể bỏ dấu đã gõ của chữ cái khi gõ thêm “z” phía sau đó. Ví dụ như gõ “as” sẽ được “á”, gõ thêm z nữa (asz) sẽ được “a” (bỏ dấu sắc khỏi a). Cách đánh Telex còn cho phép hủy dấu bằng việc lặp lại ký tự của dấu đó, ví dụ như “beeer” thành “beer”, “herr” thành “her”, “beee” thành “bee”. Quy tắc gõ Telex này rất tiện nếu gõ văn bản có lẫn lộn giữa tiếng Việt và tiếng Anh. Chúng ta còn có thể sửa dấu bằng cách gõ tiếp ký tự cho dấu khác, ví dụ “nhafs” thành “nhá”.
Người dùng cũng nên nắm rõ thứ tự bỏ dấu và quy tắc tự động đặt dấu theo chính tả của kiểu gõ Telex. Trên văn bản viết theo quy ước Telex, ký tự biểu thị dấu cho nguyên âm và chữ đ phải đi sát chữ cái nó ảnh hưởng. Khi gõ văn bản máy tính, để phù hợp với thói quen viết, dấu cho nguyên âm và chữ đ có thể được gõ có thể sau cả khi gõ dấu thanh.
Ví dụ, gõ “baan” hay “bana” đều cho ra “bân,” và “banfa” cũng cho ra “bần.” Các dấu thanh nên được gõ ở cuối từ để được đặt đúng vị trí, chẳng hạn để được “hoàn”, nên gõ “hoanf” thay vì “hoafn”, vì trường hợp sau có thể được hiểu là “*hòan” (sai chính tả). Tuy vậy, hiện nay một số bộ gõ có khả năng tự động điều chỉnh vị trí dấu trên từ cho thích hợp.
ư và ơ: Một số phần mềm gõ tiếng Việt tự động chuyển w thành ư, và W thành Ư và ngoài ra còn có thể sử dụng { thay cho ơ tương tự } = ư, shift + { = Ơ, shift + } = Ư. Tuy vậy, một số bộ gõ không hỗ trợ kiểu gõ nhanh này.
Kiểu gõ Telex sử dụng các phím lặp (nhấn 2 lần vào một phím) và các ký tự không có trong bảng chữ cái tiếng Việt để thực hiện (f, w). Chính vì thế mà kiểu kiểu gõ này giúp người dùng thao tác tiếng Việt nhanh hơn bằng 10 ngón, tận dụng tối đa việc kiểm soát bàn phím.
Dân văn phòng hay phải soạn thảo văn bản tiếng Việt thì nên dùng Telex. Trong 4 kiểu gõ Unikey thì Telex là gõ nhanh nhất, nhanh hơn cả VNI. Thêm nữa, Telex lại phù hợp hơn với các thiết bị như smartphone, tablet dùng phím ảo. Tuy nhiên, học gõ Telex lại lâu, khó nhớ và khi gõ xen kẽ tiếng Anh, tiếng Pháp thì dễ bỏ dấu sai, khá phiền phức.
Kết luận
Ngày nay, với việc các thiết bị thông minh như điện thoại, máy tính bảng sử dụng bàn phím ảo cảm ứng thì kiểu gõ Telex lại trở nên phổ biến hơn và cho thấy sự ưu việt. Thực tế cũng cho thấy, nhiều người chọn cách gõ Telex hơn là VNI. Ngoài ra, cái này cũng tùy vào thói quen, vùng miền nữa bởi nếu trong trường học mà thầy cô dạy gõ kiểu nào thì học sinh sau này thường sẽ quen với kiểu gõ đó. Người miền Bắc thì quen gõ Telex, còn người miền Nam thì lại quen với kiểu VNI.
